Dyrektywa Siedliskowa

Właściwa nazwa to: "Dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory". Dyrektywa ta została przyjęta kilkanaście lat po Dyrektywie Ptasiej i jest od niej bardziej szczegółowa oraz reguluje więcej zagadnień. Chociaż oficjalny podział tego dokumentu na rozdziały jest inny, można wyróżnić w nim 4 główne części: wstęp, postanowienia dotyczące ochrony siedlisk, postanowienia dotyczące ochrony gatunkowej oraz część końcową, regulującą różne drobniejsze zagadnienia. Podobnie jak w przypadku Dyrektywy Ptasiej, ważnym uzupełnieniem przepisów Dyrektywy Siedliskowej są jej załączniki. Poniżej przedstawiono schemat zawartości poszczególnych części Dyrektywy Siedliskowej.

• Przydługa preambuła oraz słowniczek ważniejszych pojęć stosowanych w Dyrektywie (artykuł 1).
• Cel Dyrektywy i główne zasady działań ochronnych (artykuł 2): jej celem jest zapewnienie różnorodności przyrodniczej na europejskim terytorium państw członkowskich, poprzez zachowanie siedlisk naturalnych oraz gatunków dzikiej flory i fauny w stanie sprzyjającym ochronie (z możliwością działań odtwarzających taki stan), przy uwzględnieniu wymogów gospodarczych, społecznych i kulturalnych oraz specyfiki regionalnej i lokalnej.

• Głównym narzędziem ochrony siedliska ma być utworzenie sieci NATURA 2000 (artykuły 3-6, 9).
• Powiązanie z Dyrektywą Ptasią (artykuł 7) - ochrona siedlisk ptaków, nakazana przez Dyrektywę Ptasią, ma być realizowana w ramach sieci NATURA 2000.
• Za co chronić? (artykuł 8) - Dyrektywa ustanawia zasadę współodpowiedzialności finansowej krajów Unii za ochronę przyrody. Reguluje zasady ustalania priorytetów i zasad finansowania najważniejszych działań ochronnych ze środków wspólnotowych.
• Co z ochroną poza siecią Natura 2000? (art. 10) - Dyrektywa nakazuje "tam gdzie państwa członkowskie uznają to za konieczne" promowanie takiego zagospodarowania terenów położonych pomiędzy terenami objętymi siecią, aby zachować ekologiczną spójność sieci. Dotyczy to przede wszystkim różnego typu korytarzy ekologicznych (np. dolin rzecznych), a także refugiów mogących stanowić obszary wyjściowe do przyszłej ekspansji gatunków (np. stawów czy wyspowych fragmentów zadrzewień o charakterze leśnym). Poza tym należy uwzględniać wpływ na obszary chronione w ramach sieci zarówno inwestycji położonych na tych obszarach, jak i poza nimi.
• Monitoring (art. 11) - państwa członkowskie są zobowiązane do prowadzenia monitoringu stanu ochrony siedlisk i gatunków.

Postanowienia dotyczące ochrony gatunkowej są zbliżone do regulacji zawartych w Dyrektywie Ptasiej, tyle że obejmują większą grupę organizmów. Dyrektywa wprowadza główne zasady:

• ścisłej ochrony wybranych gatunków zwierząt (artykuł 12) - poza ptakami, chronionymi na podstawie Dyrektywy Ptasiej;
• ścisłej ochrony wybranych gatunków roślin (artykuł 13);
• ochrony częściowej (artykuł 14);
• dozwolonych metod pozyskiwania organizmów z gatunków objętych ochroną częściową (artykuł 15);
• stosowania odstępstw (derogacji) od ochrony gatunkowej i kontroli ich wykorzystania (artykuł 16) - są one możliwe, podobnie jak w przypadku Dyrektywy Ptasiej, jedynie w przypadku zaistnienia co najmniej jednej z wymienionych na krótkiej liście sytuacji.

Lista warunków upoważniających do derogacji od ochrony gatunkowej jest krótsza o jeden punkt od podobnej listy z Dyrektywy Ptasiej, gdyż nie uwzględnia osobno zagrożeń dla ruchu powietrznego. Ze względu jednak na znacznie większą różnorodność organizmów, których dotyczy ta Dyrektywa, objętość znaczeniowa części z pozostałych 5 punktów jest nieco większa. Podobnie jednak jak w Dyrektywie Ptasiej, wprowadzanie odstępstw od ochrony musi być ściśle limitowane, odbywać się na dokładnie określonych zasadach i w precyzyjnie wyznaczonej skali, a państwa stosujące te derogacje są zobowiązane do przedstawiania co 2 lata raportu zawierającego nawet bardziej szczegółowe dane, niż wymagane w raporcie w ramach Dyrektywy Ptasiej.

W artykułach 17-24 reguluje takie sprawy jak raporty i udostępnianie informacji, badania naukowe, reintrodukcja gatunków zagrożonych i introdukcja gatunków obcych, zasady wprowadzania zmian w załącznikach oraz sprawy formalno-organizacyjne.

I. Typy siedlisk, których ochrona wymaga tworzenia specjalnych obszarów ochrony (SOO)
II. Gatunki roślin i zwierząt, których ochrona wymaga tworzenia SOO
III. Kryteria wyboru obiektów kwalifikujących się jako SOO
IV. Gatunki roślin i zwierząt, które wymagają ścisłej ochrony
V. Gatunki roślin i zwierząt, które wymagają ochrony, lecz można je na określonych zasadach pozyskiwać