Rezerwat "Meteoryt Morasko" - przyrodniczo-astronomiczna "perła" Poznania

Rozpoznanie aktualnych zasobów przyrodniczych Rezerwatu „Meteoryt Morasko”, zachowanie występujących w nim chronionych gatunków, interesujących siedlisk przyrodniczych oraz walorów geologicznych, a także utworzenie na jego terenie ścieżki przyrodniczej i wykorzystywanie tego obiektu do celów edukacyjnych, było pierwszym przedsięwzięciem Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody „Salamandry”. Kontynuujemy je do dziś.

Rezerwat „Meteoryt Morasko” powstał w roku 1976, w celu ochrony miejsca upadku meteorytu żelaznego oraz fragmentu lasu dębowo-grabowego (tzw. grądu).

Teren jest miejscem szczególnym dla Poznania, Polski, Europy, a nawet świata. 5000 lat temu spadł tutaj deszcz meteorytów żelaznych. Do dzisiaj na terenie Rezerwatu odnajdywane są liczne meteoryty, włączając w to odkrycie największego (271 kg) meteorytu w Polsce. Meteoryt ten jest jednocześnie czwartym co do wielkości meteorytem odnalezionym w Europie. Na terenie Rezerwatu znajduje się także siedem kraterów uderzeniowych. Na świecie znanych jest około dwustu kraterów tego typu, ale tylko przy niewielkiej ilości kraterów odnajdywane są także meteoryty. Dodatkowo Rezerwat „Meteoryt Morasko” jest jednym z dwóch miejsc na świecie, gdzie spadek meteorytu nastąpił w tzw. „miękkie” osady. Poznań jest także jedynym miastem na świecie, które w swoich granicach posiada kratery pometeorytowe. Fakt ten czyni Rezerwat ewenementem na skalę światową.

Oprócz walorów „kosmicznych”, obiekt ma ogromną wartość przyrodniczą. Niemal cały Rezerwat pokrywa las. Większość kraterów położona jest w niegdyś typowym dla Wielkopolski, a obecnie coraz rzadziej spotykanym lesie dębowo - grabowym, zwanym grądem, z bardzo dobrze zachowaną florą, tworzącą m.in. malownicze aspekty wiosenne. W Rezerwacie spotkamy także bogaty w gatunki, rosnący na terenach podmokłych łęg wiązowo – jesionowy, dąbrowę świetlistą oraz ols, porastający brzegi jeziorka zwanego Zimną Wodą. W runie lasów spotkać możemy chronione rośliny, takie jak pięknie kwitnąca lilia złotogłów o okazałych, pachnących nocą kwiatach, storczyk – kruszczyk szerokolistny, konwalia majowa czy kopytnik pospolity. Na terenie rezerwatu żyje także wiele ciekawych gatunków zwierząt. Oprócz ogromnego bogactwa świata bezkręgowców, na uwagę zasługują występujące tu liczne gatunki ptaków np. dzięcioł czarny, dzięcioł duży, kruk czy myszołów, a spośród ssaków - jadowity rzęsorek rzeczek. W wypełnionych wodą kraterach odbywają wiosną gody interesujące gatunki płazów, takie jak traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, wydający tajemnicze głosy kumak nizinny, grzebiuszka ziemna zwana żabą czosnkową, gatunki ropuch i żab. Wędrując leśnymi ścieżkami możemy przy odrobinie szczęścia natknąć się na gady – padalca zwyczajnego oraz zaskrońca. Na terenie Rezerwatu wznosi się ponadto Góra Moraska (153,75 m n.p.n.) stanowiąca kulminację ciągu wzgórz czołowomorenowych, przebiegających przez obszar Wielkopolski. Wzgórza te powstały ok. 18000 lat temu.

Rezerwat, na początku lat 90tych, narażony był na coraz silniejsze niszczenie przez narastającą, niekontrolowaną turystykę pieszą, rowerową i konną. Nieświadomi unikalności tego miejsca ludzie zadeptywali lub rozjeżdżali stanowiska rzadkich roślin i wyrzucali tu śmieci. Przejeżdżające przez teren rezerwatu do pobliskiego wysypiska odpadów śmieciarki gubiły po drodze swój nieosłonięty niczym „bagaż”. W rezerwacie stała tylko jedna, uboga w informacje i prawie nieczytelna tablica, która ostatecznie przewróciła się ze „starości” wiosną 1995 r. Mało kto wiedział o istnieniu rezerwatu i potrafił tutaj trafić. Obiekt ten wręcz „napraszał” się aby stać się naszym pierwszym, wręcz wymarzonym terenem działań ochronnych. Postanowiliśmy z jednej strony uratować rezerwat przed zagładą, z drugiej zaś, przybliżyć wszystkim zainteresowanym jego walory.

Od samego początku „Salamandra” opierała swoje przedsięwzięcia na solidnych, naukowych podstawach. Tak też było w przypadku Moraska. Przeprowadziliśmy na terenie rezerwatu badania, które przyniosły dokładne rozpoznanie wszystkich walorów terenu (w tym, pełną inwentaryzację florystyczną i faunistyczną) oraz umożliwiły opracowanie optymalnej strategii ochrony. W ślad za badaniami poszły konkretne działania ochronne. Pierwsza większa akcja sprzątania rezerwatu „zaowocowała” ok. 40 wielkimi workami śmieci. Kiedy już teren został oczyszczony można było działać dalej. Oznakowaliśmy granice rezerwatu, nielegalne ścieżki zagrodziliśmy drewnianymi barierkami, na stoku najwyższego w Wielkopolsce wzniesienia - Góry Moraskiej, zainstalowaliśmy progi antyerozyjne, które chronić miały przebiegające tamtędy szlaki przed rozmywaniem a także przed szkodami powodowanymi przez rowerzystów. Pragnąc umożliwić dotarcie do ciekawych stanowisk, a jednocześnie zabezpieczyć je przed zadeptywaniem, zbudowaliśmy drewniane pomosty. Równolegle z pracami ochronnymi prowadziliśmy rzecz jasna działania edukacyjne. Aby odwiedzający ten unikalny obiekt mogli jak najwięcej dowiedzieć się o jego cennych i ciekawych elementach, opracowaliśmy ścieżkę dydaktyczną dotyczącą zbiorowisk leśnych, zbiorników wodnych i geomorfologii. Przy każdym z przystanków dydaktycznych postawiliśmy tablice, które opisują dokładnie dane miejsce. Wydaliśmy mały folder, przewodnik oraz monografię naukową. O przyrodniczej perełce Poznania opowiadaliśmy w mediach oraz w trakcie otwartych wykładów i prelekcji.

Pomysł ochrony i propagowania rezerwatu Meteoryt Morasko nie tylko nam się spodobał. Nasze pierwsze duże przedsięwzięcie doczekało się uznania na arenie międzynarodowej - zajęło trzecie miejsce w organizowanym przez przez The Conservation Foundation, Fundację Forda oraz UNESCO konkursie The Ford European Conservation Awards 1994, w kategorii „ochrona środowiska”. Nasze „Morasko” rywalizowało z setkami projektów z całej Europy. Nagrodę odbieraliśmy w Londynie, w obecności Ambasadora RP.

Jesienią 1995 r. uznaliśmy, że pierwszy, ważny etap naszego dziewiczego przedsięwzięcia został zakończony. Nastąpiło uroczyste otwarcie zmienionego i odnowionego przez nas szlaku turystycznego oraz zaprojektowanej przez „Salamandrę” ścieżki dydaktycznej. Wiedzieliśmy jednak, że to nie koniec, ale początek naszej przygody z rezerwatem. Od tej pory regularnie odnawiamy elementy ścieżki i prowadzimy tu cieszące się powodzeniem zajęcia edukacyjno-przyrodnicze, dla których teren rezerwatu jest miejscem wprost wymarzonym. Cztery typy lasów, kratery stanowiące atrakcję na skalę światową, ogromna różnorodność ptaków śpiewających, masowy zakwit roślin runa wczesną wiosną, góra pochodzenia polodowcowego, stawek źródliskowy – to walory dzięki którym w rezerwacie trudno się nudzić.

W latach 2015-2017, we współpracy z Instytutem Geologii oraz Instytutem Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu PTOP "Salamandra" zmodernizowała dotychczasowe tablice dydaktyczne i postawiła kilka nowych, oraz dokonała gruntownej naprawy drewnianych elementów ścieżki przyrodniczej: pomostów i barierek. Poniżej przedstawiamy listę sponsorów tego przedsięwzięcia.

Serdecznie dziękujemy!

AGENCJA DETEKTYWISTYCZNA I OCHRONY
ASTROLAB KRZYSZTOF ZIOMEK
AQUILA SP. Z O.O.
CENTRUM EDUKACJI I TURYSTYKI SOKRATES
DAGOBE
EKONORM - INŻYNIERIA I PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA
FAGAS MONIKA
KAMPANIE SEO
KRAWCZYK HENRYK
KRISPOL
LEŚNIEWSKI PRZEMYSŁAW
NADLEŚNICTWO ŁOPUCHÓWKO
OSZKIEWICZ DAGMARA
OSZKIEWICZ DAWID
PIETRUKOWICZ PAWEŁ
POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE
SKLEP LEDDO
STENCEL DAWID
URZĄD MIASTA POZNANIA
WĘGOREK ADRIAN
WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ
XEROX POLSKA SP. Z O.O.

Dojazd do Rezerwatu – tramwajem do ostatniego przystanku PESTKI na Os. Sobieskiego, a następnie z pobliskiego dworca autobusowego – autobusem nr 902. Uwaga – należy zgłosić kierowcy potrzebę zatrzymania się w Rezerwacie, ponieważ przystanek ten jest przystankiem „na żądanie”.

Zobacz także:

krótki film na temat odkrycia największego w Polsce meteorytu:

http://www.youtube.com/watch?v=jjtt3GQv4hA

„Rezerwat „Meteoryt Morasko” - perła Europy”

http://magazyn.salamandra.org.pl/m01a02.html

"Ratujmy rezerwat!!!"

http://magazyn.salamandra.org.pl/m01a03.html

„Międzynarodowy sukces”

http://magazyn.salamandra.org.pl/m02a10.html

"Nowe oblicze rezerwatu „Meteoryt Morasko”"

http://magazyn.salamandra.org.pl/m03a10.html

"Pierwszy projekt – pierwszy sukces"