KONWENCJA o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem
Problem nieograniczonego pozyskiwania roślin i zwierząt do celów komercyjnych zauważony został już kilkadziesiąt lat temu. W roku 1973 w Waszyngtonie sporządzono Konwencję o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (zwaną również Konwencją Waszyngtońską, lub w skrócie od nazwy angielskiej – CITES). Konwencja ta reguluje przede wszystkim zasady przewożenia przez granice żywych i martwych okazów (a także wszelkich ich produktów pochodnych) roślin i zwierząt z taksonów, których byt jest zagrożony między innymi w wyniku zbyt intensywnego pozyskiwania z natury w celu zaspokojenia popytu wśród konsumentów na całym świecie.
Konwencja Waszyngtońska weszła w życia 1 lipca 1975 r. Polska ratyfikowała przystąpienie do tej konwencji dopiero niemal 15 lat później – 12 grudnia 1989 roku. W naszym kraju oficjalnie weszła w życie 3 miesiące po ratyfikacji, czyli 12 marca 1990 r., jednak w Dzienniku Ustaw została opublikowana (podobnie jak Oświadczenie rządowe o ratyfikowaniu) 15 stycznia 1991 r. i jej przepisy zaczęły obowiązywać obywateli od dnia 4 kwietnia 1991 r.
W załącznikach I, II i III do Konwencji znajdują się listy gatunków, których przewożenie przez granicę podlega regulacjom. Każdego z załączników dotyczą nieco odmienne zasady.
Należy zaznaczyć, że poza samym tekstem Konwencji, państwa, które są jej stronami, są także zobowiązane przestrzegać rezolucji uchwalanych podczas odbywających się co 3 lata spotkań Konferencji Stron CITES. Rezolucje te pełnią rolę aktów wykonawczych do postanowień samej Konwencji, definiując pojęcia, uszczegóławiając procedury, określając normy i limity itp.
ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) nr 338/97 Z DNIA 9 GRUDNIA 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi
Ponieważ na terenie Unii Europejskiej stopniowo zaczęły „znikać” granice oraz ograniczenia i kontrole dotyczące przepływu przez nie towarów, a wszystkie państwa Wspólnoty są stronami CITES, aby zapewnić przestrzeganie Konwencji i ochronę gatunków zagrożonych przez handel, wydano rozporządzenie (EWG) nr 3626/82 wprowadzające we Wspólnocie Konwencję o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, które obowiązywało od dnia 1 stycznia 1984 r. W dniu 1 czerwca 1997 r. zostało ono zastąpione przez rozporządzenie Rady nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunkowej dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi.
Rozporządzenie to zawiera listy gatunków podlegających ograniczeniom, zestawione w aneksach A, B, C i D. Podobnie jak w przypadku załączników CITES, każdemu z tych aneksów odpowiadają nieco inne ograniczenia.
Rozporządzenie Rady nr 338/97 wprowadza we Wspólnocie wszystkie przepisy CITES, ale dodatkowo ustanawia szereg innych ograniczeń i zasad. Przede wszystkim wprowadza zakaz zarobkowego wykorzystywania (w tym sprzedaży) na terenie UE wszystkich gatunków z aneksów A i B. Aneksy te zawierają wszystkie gatunki wymienione w załącznikach I i II CITES, a także szereg innych gatunków, chronionych na terenie Unii, lub uznanych za niebezpieczne dla europejskiej przyrody ze względu na ich inwazyjność. Zakaz zarobkowego wykorzystywania okazów gatunków z aneksów A i B nie jest bezwzględny. Rozporządzenie wprowadza szereg odstępstw i warunków umożliwiających zwolnienie z tego zakazu niektórych okazów.
Podobnie jak rezolucje Konferencji Stron uszczegóławiają zasady funkcjonowania CITES, tak w odniesieniu do rozporządzenia Rady nr 338/97 rolę aktów wykonawczych pełnią liczne rozporządzenia Komisji Europejskiej.
