TROPEM BOBRA – wodna ścieżka edukacyjna
Lokalizacja inicjatywy: gmina Krasnopol
Tylko na terenie Wigierskiego Parku Narodowego znajduje się 40 jezior, sześć ścieżek edukacyjnych i 16 obszarów objętych ochroną rezerwatową – sprzyja to dużemu ruchowi turystycznemu w rejonie Parku, otulinie i okolicach (rocznie sprzedawanych jest ok. 38 tys. kart wstępu do WPN), z czego spora część (szacuje się że ok. 20 tysięcy) to turyści kajakowi. Ci turyści rzadziej odwiedzają ścieżki edukacyjne, gdyż rzadko kiedy tablice są na tyle blisko rzeki, że zwracają uwagę i zachęcają do wyjścia na brzeg, a jednocześnie w dużym stopniu eksplorują oni i użytkują linię brzegową, nierzadko biwakując na dziko, zostawiając śmieci, niszcząc chronione gatunki podmokłych źródliskowych łąk z występującym tu kruszczykiem błotnym, rosiczką, storczykami z rodzaju kukułka, turzycą bagienną i wełnianką delikatną. Osobliwością jest tu także występowanie skalnicy torfowiskowej, gatunku należącego do kategorii roślin wymierających w Polsce. Ścieżka edukacyjna utworzona w miejscach biwakowo-rekreacyjnych będzie sprzyjała koncentracji turystów w miejscach do tego wyznaczonych. Część tablic będzie widoczna i czytelna od strony wody i będą one zachęcały do zatrzymania się i wyjścia z kajaków, zwiedzenia pozostałych punktów edukacyjnych znajdujących się głębiej na lądzie (np. niedaleko gniazda bociana, żeremi bobrowych lub/i ciekawych zgryzów).
Ścieżka edukacyjna TROPEM BOBRA będzie dostępna zarówno od strony lądu, jak i dla kajakarzy. Będą to tablice edukacyjne z elementami zabaw edukacyjnych dla dzieci: obrotowymi klockami z odpowiedziami do dopasowania do pytań zamieszczonych na tablicy, obrotowymi klockami do dopasowania i ułożenia obrazu ukazującego ekosystem rzeki i „pieczęcie” z tropami zwierząt opisywanych na tablicy, jak: bóbr, wydra, żuraw, łoś czy wilk, doczepionymi na elastycznym wyciągu do tablicy z możliwością odbijania i rozpoznawania w korytku z piaskiem/na brzegu rzeki itp. Dzięki tego rodzaju interakcji, tablice mocniej zwracają uwagę, stają się atrakcyjniejsze, treść staje się łatwiejsza do zapamiętania.
Tablice umiejscowione zostaną na prywatnych gruntach: pole biwakowe oraz teren ekologicznych gospodarstw agroturystycznych w Budzie Ruskiej: 25, 26/2, 20/3 i 20/2. Są to tereny bardzo ciekawe przyrodniczo, gdzie można obserwować zarówno ślady działalności bobrów (np. żeremie), ciekawe gatunki ptaków (m.in. bąk, łabędź, kokoszka, derkacz, kszyk, bielik, błotniak stawowy), gniazdo bociana, podmokłe łąki z bogatą roślinnością (m.in. storczyki, firletki, jaskry, wełnianka), bagno, koniki polskie w wypasie wolnym. Na tym odcinku rzeki udokumentowane jest występowanie suma, pstrąga, lipienia, a obecna infrastruktura umożliwia swobodne obserwacje podwodnego życia (pomost, skarpa z zejściem do wody i wypłyceniem zakola, umożliwiającym swobodne nurkowanie i obserwacje). Tablice będą dotyczyły obserwowanych tu gatunków oraz problemów, np. zaśmiecania rzeki, występowania gatunków inwazyjnych.
Oprócz samego wyznaczenia i sprzątania, zadanie obejmuje wstępne przygotowanie wyznaczonych miejsc pod późniejszy montaż tablic (usunięcie od strony rzeki przeszkód typu skumulowane w zatoczce gnijące gałęzie, wyłowienie, usunięcie i wywiezienie na śmietnisko porzuconych w rzece większych śmieci, jak np. znajdujący się tam fotel czy beczka). Niejednokrotnie konieczna będzie praca z kajaka/pontonu. Zadanie obejmuje również dokładną penetrację linii brzegowej w celu wyznaczenia najciekawszych i najkorzystniejszych miejsc umożliwiających montaż i ekspozycję tablic. Będzie to wymagało udziału specjalisty/specjalistów przyrodników oraz pracy z użyciem woderów, narzędzi, kajaka/pontonu (sprzęt własny).
W sumie powstanie 10 tablic w formatach min. 50x60 z elementami rzeźby, płaskorzeźby, instalacji wykonanej ze zgryzów, drewna, pieńków itp. Być może w poszczególnych gospodarstwach będzie możliwość otrzymania pamiątkowej pieczątki.
Edukacyjna ścieżka z tablicami umożliwiającymi zapoznanie się z treścią z poziomu wody będzie rozwiązaniem zwracającym uwagę kajakarzy na zagadnienia ochrony lokalnej przyrody, a jednocześnie zespolonym z krajobrazem (subtelne tablice wykonane z użyciem elementów naturalnych pasujących do przyrody i dzikiego brzegu rzeki, wiejskiej zabudowy lub/i kajakarstwem/bobrem, np. wykorzystanie motywu wiosła, sylwetki bobra, wykorzystanie zgryzów). Tablice będą częściowo rzeźbione przez miejscowego artystę Rafała Strumiłło (prowadzący galerię Ulica Sucha w Maćkowej Rudzie – miejsce regularnych spotkań kulturalnych dla lokalnej społeczności i zaproszonych gości), a w pobliżu będą się znajdować inne elementy, typu budki lęgowe, budki dla nietoperzy itp., do których odnosić się będą poszczególne tablice.
Tematyka tablic będzie skupiona na osobliwościach przyrody Czarnej Hańczy i okolic, ochronie przyrody, zachowaniu czystości, zagadnień związanych z występowaniem w okolicy chronionych gatunków z poruszeniem problemu gatunków inwazyjnych. Szczególny nacisk położony będzie na działalność bobrów, związane z nią problemy i ochronę. Przykładowe tematy tablic: działalność bobrów, żeremia i tamy, łąki źródliskowe, śmieci w wodzie (problem, skutki itp.), gatunki inwazyjne, bocian i jego ochrona. Dodatkową wartością jest fakt, że to właśnie z terenów Suwalszczyzny pochodziły bobry, które w latach 70. XX wieku prof. Żurowski, a potem prof. Graczyk przesiedlali do Polski Centralnej, co zaowocowało przywróceniem na większości terenów Polski tego niemal całkowicie wymarłego na tym terenie ssaka.
Tablice będą stanowiły dodatkowy magnes, aby turyści zatrzymywali się w miejscach do tego wyznaczonych, a także czynnie uczestniczyli w aktywnej ochronie przyrody Czarnej Hańczy, np. zbierając po drodze śmieci niesione wodą, znajdowane w trzcinowiskach i na brzegu (tablice będą uczulały m.in. na problem zaśmiecania cennych środowisk i konsekwencji takiego procederu). Ponadto zachęcanie do zatrzymywania się w miejscach wyznaczonych (punkty ścieżki) będzie zmniejszało presję turystyki na dzikich brzegach rzeki (obecnie często spotyka się dzikie miejsca biwaków, ognisk, śmietniska).
Informacje nt. działań w ramach projektu zostaną rozesłane do wydawnictw turystycznych z zachętą do zamieszczenia w aktualizacjach przewodników, newsy na witrynie internetowej i portalu społecznościowym FB PTOP „Salamandra”, przewidziana jest również współpraca z portalami firm wynajmujących kajaki w regionie, poza tym tablice widoczne od rzeki same w sobie miałyby przyciągać uwagę. Informacja o projekcie znajdzie się też w punktach informacyjnych w Suwałkach, galeriach, siedzibie WPN itp.
