Czy sieć Natura 2000 została już w Polsce ostatecznie wyznaczona? Wbrew licznym deklaracjom i informacjom prasowym, odpowiedź jest negatywna. Tym razem jednak możemy mieć nadzieję, że zbliżamy się do finiszu.

25 marca odbyło się drugie tzw. Seminarium Biogeograficzne, podczas którego Komisja Europejska oceniła aktualną propozycję rządową sieci Natura 2000 (część siedliskową), reklamowaną jako pełną i ostateczną. Organizacje pozarządowe przedstawiły swoje uwagi do tej propozycji, proponując niezbędne uzupełnienia. Podobnie jak w latach ubiegłych, po zapoznaniu się z argumentami naukowymi, Komisja przychyliła się do większości propozycji organizacji pozarządowych.

W konkluzjach seminarium wskazano na konieczność wyznaczenia kolejnych 33 obszarów Natura 2000, proponowanych przez organizacje pozarządowe, oraz powiększenia 13 obszarów zaproponowanych już przez rząd. Dla szeregu gatunków i typów siedlisk przyrodniczych wskazano jednocześnie, że obecny stan rozpoznania ich zasobów w Polsce jest wciąż niewystarczający. Należy go więc pilnie uzupełnić, a w oparciu o tę wiedzę może okazać się konieczne dalsze poszerzenie sieci.

Prace nad oceną kolejnych wersji rządowej propozycji siedliskowej części sieci Natura 2000 koordynują Klub Przyrodników i PTOP „Salamandra”. Organizacje te zestawiły najnowszą wersję propozycji poszerzenia sieci i przekazały ją 18 maja Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska oraz Komisji Europejskiej. Tak zwana Shadow List 2010 dla sieci Natura 2000 w Polsce obejmuje 33 nowe obszary siedliskowe (wskazane podczas Seminarium Biogeograficznego 2010) oraz 22 obszary wymagające korekty granic (powiększenia chronionej powierzchni). Poza 13 obszarami, w przypadku których potrzeba korekty granic została zapisana w konkluzjach Seminarium Biogeograficznego znalazły się tu też korekty, których potrzebę wykazały projekty realizowane ze środków Unii Europejskiej (6 obszarów) oraz takie, które są wynikiem najnowszych badań w odniesieniu do gatunków i typów siedlisk, których zasoby zostały podczas Seminarium uznane za niewystarczająco rozpoznane (3 obszary).

Poza listą obszarów organizacje przesłały także propozycje szczegółowego przebiegu ich nowych lub skorygowanych granic, w formacie wymaganym przez Unię Europejską.

Zgodnie z prawem oraz wymaganiami Komisji Europejskiej od chwili ogłoszenia zaktualizowanej polskiej Shadow List wszystkie plany i przedsięwzięcia, które mogłyby wpłynąć na cele ochrony proponowanych w niej obszarów, a także na ich integralność lub spójność z siecią, wymagają zastosowania procedury oceny oddziaływania na obszar Natura 2000. Rząd Polski i wszystkie organy administracji są też zobowiązane dokładać starań, by nie dopuścić do pogorszenia stanu ich ochrony. Dlatego Klub Przyrodników i „Salamandra” niniejszym publikują nową listę i udostępniają plik z przebiegiem proponowanych granic.

Czy po dodaniu aktualnej listy rządowej (obszarów utworzonych i proponowanych) oraz Shadow List 2010 otrzymujemy już ostateczny kształt Natury 2000 w Polsce? Odpowiedź twierdząca dotyczy jedynie stanu obecnego. Bez wątpienia jednak sieć będzie się stopniowo zmieniać. Będzie korygowana na skutek rozwoju wiedzy (zwłaszcza w odniesieniu do tych gatunków i siedlisk, dla których brak takiego rozpoznania wytknięto podczas Seminarium), naturalnych zmian w przyrodzie oraz koniecznych działań kompensacyjnych, wykonywanych w związku ze zniszczeniami powodowanymi przez człowieka. Jednak te dalsze zmiany będą miały charakter stopniowy, ewolucyjny. Nie będą już powodowały tak radykalnych zmian, z jakimi mieliśmy do czynienia na etapie zasadniczego tworzenia sieci w Polsce. Przypomnijmy, że pierwotna propozycja rządowa siedliskowej części sieci została w ciągu ostatnich 6 lat więcej niż potrojona pod względem chronionej powierzchni. Również część sieci chroniąca siedliska ptaków uległa znaczącemu powiększeniu. A zmiany te zaszły przede wszystkim pod wpływem organizacji pozarządowych, które choć nie dysponowały na ten cel środkami ani państwowym zapleczem administracyjnym, okazały się znacznie lepiej przygotowane merytorycznie niż agendy rządowe i potrafiły skutecznie bronić swoich racji na forum krajowym i międzynarodowym.

Miejmy nadzieję, że trudy rozdział pod tytułem „tworzenie sieci Natura 2000 w Polsce” będzie można wkrótce zamknąć i przenieść do działu „historia”. Wówczas będziemy wreszcie mogli skupić się na pisaniu nowego, pod tytułem „skuteczna ochrona przyrody w ramach sieci Natura 2000”.

SHADOW LIST 2010 – lista obszarów

Obszary, które należy dodać do sieci Natura 2000

• Bezlist k. Gniewowa
• Białowodzka Góra
• Bory  Chrobotkowe w Nadleśnictwie Grodziec
• Ciechanowskie Grądy
• Dąbrowskie Łąki
• Dębice
• Dębowa Góra K. Mławy
• Dolina Budkowiczanki
• Dolina Słupi
• Dolina Tocznej
• Drzewiczka z Opocznianką
• Jata
• Jezioro Księże k. Lipusza
• Jezioro Wicko i Modelskie Wydmy
• Jodłowice
• Jodły Międzyborskie
• Jodły Sycowskie
• Krośnieńska Dolina Odry
• Lemańskie Jodły
• Łąki w Jaworznie
• Łąki w Sławkowie
• Łąki w Śliwie
• Mokradła Miłowisko-Mieszkowskie
• Murawy na Poligonie Orzysz
• Orzyc z Węgierką
• Ostoja Orłowsko-Redłowska
• Rynna Jezior Torzymskich
• Sasanki w Kolimagach
• Torfowiska Nad Prosną
• Ujście Nysy i Stobrawy
• Uroczyska Puszczy Sandomierskiej
• Wydmy Kotliny Toruńskiej
• Źródliska Wzgórz Sokólskich

Obszary Natura 2000 wymagające powiększenia

• Dobromierz
• Dolina Iny koło Recza
• Dolina Kamiennej
• Dolina Środkowego Wieprza
• Dolna Odra
• Kamionki
• Kumów Majoracki
• Kwiatówka
• Na Policy
• Ostoja Czarnorzecka
• Ostoja Nadbużańska
• Ostoja Nadwarciańska
• Ostoja Nidziańska
• Ostoja Przemęcka
• Ostoja Słowińska
• Ostoja Wierzejska
• Ujście Ilanki
• Uroczyska Puszczy Drawskiej
• Wzgórza Kunowskie
• Zatoka Pucka i Półwysep Helski
• Żmudź
• Żurawce

DO POBRANIA: plik z przebiegiem granic nowych lub powiększanych obszarów (format SHP - ok. 2,5 Mb)